Đông trùng hạ thảo, dược phẩm quý hiếm bắt nguồn từ đâu?

Đông trùng hạ thảo là một loại đông dược quý của thiên nhiên, tên gọi xuất phát từ chính quá trình sinh trưởng và phát triển của loại dược liệu này. Từ thế kỷ 17, đã được xem là “thần dược” của nền y học cổ truyền, là loài thảo dược quý và đặc biệt, bởi chúng được xem như là “con lai” giữa động vật và thực vật. Thực chất, còn được xem là sự kết hợp giữa sâu non (ấu trùng bướm) của loài Thitarodes và loài nấm ký sinh Cordyceps sinensis.

Vào mùa đông, loài bướm này đẻ trứng nở thành các ấu trùng sâu non và vùi mình vào những vùng đất tơi xốp để bắt đầu tìm chỗ ngủ đông. Khi ấu trùng ăn phải bào tử nấm hoặc nhiễm nấm qua các lỗ thở sẽ sinh sôi mạnh mẽ và bắt đầu xâm chiếm các mô tế bào. Sau đó, ăn hết chất dinh dưỡng bên trong cơ thể ấu trùng và làm chết sâu non. Khi mùa hè tới, nấm bắt đầu mọc ra khỏi thân sâu, phát triển thành hình dạng cây nấm và phát tán các bào tử nấm để chuẩn bị cho cuộc đi săn ấu trùng vào mùa đông tới. Tên gọi Đông trùng có nghĩa là những con sâu sống vào mùa đông, còn Hạ thảo là loài cây cỏ phát triển vào mùa hè, chỉ sự biến chuyển từ hình thái động vật sang thực vật.

Trong tự nhiên, Đông trùng hạ thảo được tìm thấy trên những ngọn núi cao 4.000 – 5.000m ở Tây Tạng, Trung Quốc, Bhutan và được sử dụng trong nền y học cổ truyền Trung Hoa và Tây Tạng như một loại dược liệu quý. Thời gian thu hoạch thường kéo dài từ tháng 4 đến tháng 8, trong những đồng cỏ núi cao lạnh giá của dãy núi Himalaya. Cơ thể quả có màu nâu sẫm đến đen, và rễ của sinh vật, cơ thể ấu trùng được bao phủ bởi sợi nấm, có màu từ vàng đến nâu. Trọng lượng trung bình của đông trùng hạ thảo khoảng 300–500 mg.

Vào năm 1999, Trung Quốc đã kiểm soát Đông trùng hạ thảo nghiêm ngặt sản lượng thu hoạch. Do đó, sản lượng ngày càng khan hiếm, thậm chí gây ra các cuộc xung đột trong khu vực thu hoạch tại Tây Tạng và các vùng Tây Nam lân cận thuộc Trung Quốc. Giá được đẩy lên rất cao; cụ thể, vào cuối những năm 90 thế kỷ 20, giá từ khoảng 5 USD/gam đã tăng lên đến 72 USD/gam. Hiện nay, khoảng 1,6 tỷ đồng- 1,8 tỷ đồng/kg. Như vậy, đủ rõ lượng nấm đông trùng hạ thảo thu hoạch tự nhiên khó có thể đáp ứng đủ cho nhu cầu của người tiêu dùng trên toàn thế giới.

Ngày nay, do thời gian phát triển của Đông trùng hạ thảo tự nhiên dài, cũng như sự khai thác quá mức từ con người. Vì vậy Đông trùng hạ thảo tự nhiên ngày càng quý hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng. Để giảm bớt áp lực khai thác Đông trùng hạ thảo tự nhiên quá mức, các nhà khoa học đã nghiên cứu thành công loại nấm nhân tạo, có thể nuôi trồng quy mô công nghiệp và có đặc tính giống như loài tự nhiên. Nhiều nơi trên thế giới và ở Việt Nam, người ta đã áp dụng thành công những phương pháp nuôi cấy Đông trùng hạ thảo trên cơ thể ấu trùng nhộng tằm hoặc trên các vật chủ khác như hỗn hợp đậu xanh, vỏ trứng, gạo lứt và nhộng tằm xay nhỏ. Quá trình sản xuất chỉ mất khoảng 3 tháng để cho ra những sản phẩm Đông trùng hạ thảo nhân tạo có công dụng đạt 70 – 80% so với sản phẩm tự nhiên và giá thành thấp hơn rất nhiều. Vì vậy, Đông trùng hạ thảo nhân tạo trở thành một mặt hàng được rất nhiều khách hàng ưa chuộng, tin dùng và thường được làm món quà biếu sang trọng hoặc thực phẩm bồi bổ sức khỏe hiệu quả.

Các nghiên cứu trong y học hiện đại cho thấy thành phần của Đông trùng hạ thảo chứa rất nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe con người như:

• 17 loại acid amin khác nhau với tác dụng giúp chuyển hóa và tổng hợp các protein trong cơ thể, giúp làm đẹp da và giảm lão hóa;

• Các loại vitamin B12, E, K, A, C,…;
• Các nguyên tố đường đa và vi lượng Mn, Al, K, Na, Mg,… tham gia vào hoạt động hoạt hóa, trao đổi chất và coenzym xúc tác;
• Hàm lượng lipid cao giúp tăng cường năng lượng cho các hoạt động của cơ thể và cải thiện sức khỏe;

• Cải thiện sinh lý ở nam giới: Đông trùng hạ thảo có khả năng làm tăng nồng độ 17-hydroxy-corticosteroid và 17-ketosteroid trong cơ thể. Từ đó, giúp cải thiện đời sống,  phòng tránh và hỗ trợ điều trị tình trạng thận yếu, suy giảm chức năng thận. Bởi vậy, loại thảo dược này còn là thần dược cho phái mạnh, giúp các quý ông lấy lại phong độ vốn có.